Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022r., poz. 583)
Prawo do świadczeń obywateli Ukrainy na nowych zasadach
Dotychczasowe ubezpieczenia.
Nowe przepisy nie wprowadzają żadnych modyfikacji w odniesieniu do osób, które posiadały już prawo do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej w Polsce przed 24 lutego 2022r. Tacy obywatele Ukrainy, którzy byli traktowani jako osoby ubezpieczone przed tą datą nadal utrzymują swój status ubezpieczeniowy.
Nowy zakres osób uprawnionych.
Nowe przepisy przyznają uprawnienie do bezpłatnych świadczeń opieki zdrowotnej na równi z osobami ubezpieczonymi. Uprawnionymi są:
- obywatele Ukrainy, którzy od dnia 24 lutego 2022r. przybyli na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bezpośrednio z terytorium tego państwa w związku z działaniami wojennymi,
- nieposiadających obywatelstwa ukraińskiego małżonkowie obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską,
- obywatele Ukrainy z Kartą Polaka (bez wymogu bezpośredniego przekroczenia granicy),
- członkowie najbliższej rodziny obywatela Ukrainy posiadającego Kartę Polaka.
Należy zwrócić uwagę, że dwie z powyższych kategorii wymagają bezpośredniego przekroczenia przez osobę uprawnioną granicy polsko-ukraińskiej. Uprawnienie tych osób nie dotyczy zatem obywateli innych państw oraz osób, które przybyły do Polski z innego państwa (np. przez Rumunię, Białoruś itp.) oraz osób które przybyły do Polski przed 24 lutego 2022r.
Za osobę najbliższą na gruncie ustawy należy rozumieć małżonka, wstępnych (rodzice, dziadkowie), zstępnych (dzieci, wnuki), rodzeństwo, powinowatych w tej samej linii lub stopniu (zięć, synowa, teść, teściowa, szwagier, bratowa, pasierb), osobę pozostającą w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, a także osobę pozostającą we wspólnym pożyciu (konkubent, konkubina).
Zakres uprawnień.
Co do zasady uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej obywatel Ukrainy są tożsame z osobami ubezpieczonymi. Wyjątek stanowią jedynie świadczenia z zakresu leczenia uzdrowiskowego, rehabilitacji uzdrowiskowej oraz zwrot środków za leczenie w innym państwie członkowskim UE na podstawie dyrektywy transgranicznej. W zakresie uprawnień obywateli Ukrainy zawiera się również prawo do uzyskania produktów leczniczych i wyrobów medycznych z uwzględnieniem refundacji.
Osobom uprawnionym przysługują również uprawnienia wynikające z innych ustaw:
– świadczenia w zakresie zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych, tj. szczepienia przeciwko COVID-19, testy w kierunku koronawirusa (antygenowe i PCR) oraz leczenie związane z COVID-19.
– dzieciom przysługują szczepienia ochronne przewidziane w kalendarzu szczepień ochronnych.
PESEL nie jest niezbędny.
Przepisy przewidują, że każdy obywatel Ukrainy otrzyma na swój wniosek numer PESEL, co będzie stanowiło również potwierdzenie legalności jego pobytu w Polsce. Jednak z uwagi na bardzo dużą ilość takich wniosków ustawodawca nie uzależnił uprawnienia do bezpłatnych świadczeń od posiadania takiego numeru. Istotne jest jedynie przedłożenie przez osobę uprawnioną dokumentu potwierdzającego przekroczenie granicy ukraińsko-polskiej od dnia 24 lutego 2022r. Ustawodawca nie wprowadza jednocześnie katalogu dokumentów, które może okazać cudzoziemiec. Może być to zatem pieczęć w paszporcie, dokument wystawiony przez punkt recepcyjny lub dokument wystawiony przez organy Straży Granicznej.
Weryfikacja uprawnień do świadczeń.
Zdaniem NFZ, w okresie od 24 lutego do 11 marca 2022r. świadczenia osobom uprawnionym mogły być udzielane na podstawie każdego dokumentu poświadczającego status ukraińskiego obywatelstwa, przekroczenie granicy polsko-ukraińskiej wraz daty. Od 12 marca 2022r. weryfikacja może następować również dodatkowo na podstawie:
- specjalnego numeru PESEL nadawanego obywatelom Ukrainy,
- e-dokumentu (osoby pełnoletnie, które zarejestrują się w gminie i zostanie nadany im numer PESEL oraz założą profil zaufany, mogą aktywować e-dokument poświadczający status osoby uprawnionej) ,
- wydruk potwierdzenia utworzenia profilu zaufanego osoby uprawnionej (zawiera: imię i nazwisko, numer PESEL).
Utrata uprawnień.
Utrata uprawnień na podstawie specustawy następuje w wypadku wyjazdu z Polski na dłużej niż miesiąc albo w wypadku nabycia odrębnego prawa pobytu w Polsce (zezwolenie na pobyt stały lub czasowy, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, status uchodźcy).
Numer dokumentu.
Należy zwrócić uwagę, że w dokumentacji medycznej oraz na receptach wystawianych obywatelom Ukrainy oprócz numeru PESEL (jeżeli został już nadany) znalazł się również numer paszportu albo innego dokumentu ze zdjęciem potwierdzającego tożsamość, ewentualnie numer Karty Polaka (jeżeli dotyczy). Pozwoli to na uniknięcie trudności z rozliczeniem świadczeń oraz realizacją recept do momentu wprowadzenia stosownych modyfikacji w pozostałych przepisach prawa. Nie ma potrzeby ani prawnego obowiązku kopiowania lub skanowania dokumentu potwierdzającego tożsamość pacjenta i jego uprawnienia.
Recepty.
Zasady wystawiania recept dla nowej grupy osób uprawnionych nie będą odbiegać od standardu recept wystawianych na rzecz pozostałych cudzoziemców. Należy jedynie pamiętać, że w wypadku osób uprawnionych na podstawie specustawy należy zamieszczać w polu „Uprawnienia dodatkowe” oznaczenie „IN”. NFZ wskazał również, że recepta refundowana dla dziecka nieposiadającego dokumentu tożsamości może być wystawiona w przypadku, gdy możliwe jest wskazanie opiekuna, który udokumentuje swoją tożsamość.
W ramach umowy z NFZ.
Bezpłatne świadczenia na rzecz obywateli Ukrainy są udzielane przez wszystkich świadczeniodawców na podstawie umów zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia. Środki na wskazane świadczenia są przekazywane NFZ z budżetu państwa.
Dodatkowe informacje:
- Komunikat NFZ z dnia 14 marca 2022r. – Pomoc dla obywateli Ukrainy zagwarantowana w specustawie. O czym muszą wiedzieć świadczeniodawcy?
Nowe uprawnienia stażystów w stosunku do obywateli Ukrainy
Zgodnie z art. 62 z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, lekarze i lekarze dentyści w trakcie stażu podyplomowego mogą udzielać świadczeń zdrowotnych na rzecz obywateli Ukrainy, którzy przekroczyli polską granicę od dnia 24 lutego 2022r. – także poza podmiotem, w którym odbywają staż.
Taka dodatkowa praca może być wykonywania w podmiocie leczniczym lub w innej jednostce organizacyjnej utworzonej w celu udzielania świadczeń zdrowotnych obywatelom Ukrainy. Stażyści mogą wykonywać takie zadania poza czasem pracy, w ramach którego odbywają staż podyplomowy, lub w ramach urlopu bezpłatnego (udzielonego na czas nie dłuższy niż 3 miesiące). Pracodawca nie może odmówić udzielenia takie urlopu stażyście.
W trakcie pracy stażyści podlegają nadzorowi i kierownictwu lekarza uprawnionego do samodzielnego wykonywania zawodu, wyznaczonego przez kierownika jednostki, w ramach której udzielają świadczeń. Na wniosek stażysty okręgowa rada lekarska może uznać okres, w którym lekarz lub lekarz dentysta, udzielał takich szczególnych świadczeń, za równoważny z realizowaniem programu stażu podyplomowego, jeżeli świadczenia te były udzielane w czasie urlopu bezpłatnego.
Ustawa wchodzi w życie z dniem 12 marca 2022r., ale co do zasady z mocą obowiązującą od 24 lutego 2022r.